Infekcje wirusowe są nieodłącznym elementem naszego życia. Na szczęście w większości przypadków większość z nas daje sobie z nimi radę dzięki sprawnie działającemu układowi odpornościowemu.

W niektórych przypadkach jednak, po ustąpieniu innych objawów infekcji utrzymuje się uczucie zmęczenia. Stan ten może przerodzić się w schorzenie nazywane zespołem przewlekłego zmęczenia. W przypadku infekcji Covid-19 wiemy już, że zmęczenie dotyka bardzo wiele osób, może utrzymywać się miesiącami i utrudniać normalne funkcjonowanie.

Oprócz uczucia zmęczenia typowymi objawami utrzymującym się po infekcji Covid-19 są problemy z pamięcią i skupieniem uwagi, bóle mięśni, bóle głowy, zawroty głowy, podwyższona temperatura ciała, utrzymujący się brak smaku i węchu. W przypadku innych poważnych infekcji wirusowych również obserwowano długo utrzymujące się objawy. Badania pokazują, że po infekcji wirusem Epstein-Barr często długo utrzymuje się złe samopoczucie i gorączka. Zmęczenie i problemy ze snem pojawiały się u wielu osób po infekcji SARS-1 i utrzymywały się nawet rok. Infekcje wirusowe i bakteryjne są jednym z wielu czynników wywołujących schorzenie nazywane zespołem przewlekłego zmęczenia (CFS). Do innych należą stres emocjonalny, zaburzenia hormonalne, zaburzenia odporności.

Covid-19 jest stosunkowo nowym schorzeniem o podłożu wirusowym. Nasza wiedza na jego temat ciągle się zmienia, i niemal każdego tygodnia pojawiają się nowe informacje dotyczące mechanizmu tej infekcji, zachowania organizmu w czasie jej trwania i po, czynników, które sprzyjają infekcji i tego jak można ją leczyć. I z tego powodu naukowcy są na razie ostrożni formułując wnioski dotyczące tej choroby. Zespół przewlekłego zmęczenia jest jednak schorzeniem znanym już od dawna i stosunkowo dobrze przebadanym. Biorąc od uwagę objawy przypominające zespół przewlekłego zmęczenia, które często towarzyszą chorym po ustąpieniu głównych objawów Covid-19 możemy założyć, że ich mechanizm jest podobny jak w innych przypadkach i w związku z tym właściwe jest postępowanie takie, jak po innych infekcjach.

Mitochondria to organelle obecne w każdej komórce. Ich funkcja polega na przekształcaniu tlenu i substancji odżywczych w ATP - cząsteczki będące nośnikiem energii wykorzystywanej przez nasze komórki. Cząsteczki ATP, czyli adenozyno-5'-trifosforanu, są stale produkowane w naszych komórkach, nie mamy możliwości ich magazynowania. Bieżące zaburzenie produkcji ATP, mniej wydajne mitochondria czy niedobór substancji odżywczych natychmiast wpływają na poziom energii w naszym organizmie i są odczuwalne. Niektóre nasze komórki zużywają szczególnie dużo energii. Należą do nich komórki naszego mózgu, a także komórki mięśniowe, w tym mięśnia sercowego. Dlatego niedobór ATP, niedobór energii, zaburzenia w funkcjonowaniu mitochondriów są przez nas odczuwalne jako zmęczenie, mgła mózgowa, słabość mięśni itp.

Oprócz produkcji energii mitochondria mają również inną ważną funkcję - w pewnych warunkach są z nich uwalniane substancje, które są sygnałem dla komórek o uruchomieniu tzw. programowanej śmierci komórkowej. To niezwykle ważna funkcja mitochondriów, dzięki niej organizm ma kontrolę nad usuwaniem słabszych komórek, nad usuwaniem komórek nowotworowych, czy odpowiedzią na stany zapalne, w tym stan zapalny wywołany infekcją. Zaburzenie tej funkcji mitochondriów jest jednym z czynników sprzyjających nowotworom, chorobom autoimmunologicznym, czy gorszemu radzeniu sobie z infekcjami. 

Okazuje się, że wirusy posiadają zdolność swego rodzaju sabotażu mitochondriów, zaburzają ich funkcjonowanie, sygnalizację pomiędzy mitochondriami niezbędną do utrzymania w komórce równowagi między usuwaniem uszkodzonych mitochondriów i tworzeniem zdrowych - zjawisko fizji i fuzji mitochondriów.

To najważniejsza broń chroniąca mitochondria przed uszkodzeniami przez wolne rodniki. Przy niedoborze CoQ10 nasze mitochondria produkują mniej ATP. Niedobór Co!Q10 sprzyja więc uczuciu zmęczenia a także powoduje, że całe komórki narażone są na stres oksydacyjny. 

Nasz organizm syntetyzuje CoQ10. Synteza CoQ10 jest procesem złożonym i wieloetapowym, wymagającym przynajmniej siedmiu różnych witamin oraz innych składników. Niedobór któregokolwiek z tych składników ma negatywny wpływ na poziom CoQ10. Ponadto, przy wysokim zapotrzebowaniu na CoQ10 synteza w organizmie jest niewystarczająca. Jest ona również mniej efektywna wraz z wiekiem. Dlatego w sytuacji większego zapotrzebowania na Coq10 warto uzupełniać go w postaci suplementu.

Suplementując CoQ10 pamiętajmy o tym, że musi on mieć formę aktywną, czyli formę ubiquinolu, nie ubiquinonu. Ubiquinon to utleniony CoQ10, zużyty, nie wykazuje właściwości antyutleniających. 

Działanie CoQ10 jest wspierane również przez inne substancje odżywcze, o dostawę których warto zadbać: resweratrol, selen, witaminy A, C i E.

Produkowany w naszym organizmie z cysteiny, glutaminy i glicyny. Glutation jest najważniejszym nieenzymatycznym czynnikiem antyoksydacyjnym, jakim dysponuje organizm. Odgrywa również role w metabolizmie białek, wpływa regulująco na poziom hormonu stresu - kortyzolu, a także przyspiesza redukcję tkanki tłuszczowej. Ważnym czynnikiem, od którego zależy utrzymanie odpowiedniego poziomu glutationu w organizmie jest metabolizm homocysteiny. Część homocysteiny ulega przekształceniu do metioniny, a część do glutationu.

Niedobór witamin potrzebnych do metabolizowania homocysteiny - B6, B12, B2, folian - wpływa również niekorzystnie na pozom glutationu. Witaminy B są również niezbędne do samej produkcji energii w mitochondriach.

Bierze udział w produkcji energii w naszych komórkach na kilku etapach, a cząsteczki ATP muszą być związane z magnezem, by być biologicznie aktywne. Ponadto, niedobór magnezu sprawia, że transport ATP z mitochondriów do wnętrza komórki jest utrudniony, a tym samym spożytkowanie energii z ATP jest utrudnione.

L-karnityna jest niezbędna dla efektywnego transportu tłuszczy do mitochondriów. Tłuszcze są wykorzystywane przez mitochondria jako źródło energii. Kwas alfa-liponowy bierze udział w produkcji energii w mitochondriach i jest antyoksydantem. Uzupełnienie tych substancji w organizmie polepsza produkcję energii przez mitochondria. 

Suplementy przyjdą również z pomocą jeśli cierpisz na brak apetytu. Staraj się jednak w posiłkach zapewnić sobie stała dostawę potrzebnych twoim mitochondriom substancji. Warto więc pamiętać o  kolorowych warzywach i owocach z niską zawartością cukrów - są bogate w antyoksydanty. Składnikiem posiłków powinny być również produkty mięsne i orzechy. Bezcenne są podroby z dobrego źródła - zawierają dużo CoQ10. Białka i witaminy B zapewnią odpowiednią dawkę glutationu - szczególnie o prawidłowe projektowanie pod tym kątem posiłków powinni zadbać wegetarianie i weganie. Zielone warzywa i orzechy zapewnią nam również dostawę magnezu, którego niedobór dotyka niemal każdego z nas. L-karnitynę i kwas alfa-liponowy znajdziemy w czerwonym mięsie, a także szpinaku, brokułach i pomidorach. Aby zminimalizować uszkodzenia mitochondriów nie zapominajmy o jajkach i kapustnych, które pomogą nam w detoksykacji organizmu. I na koniec, "the last, but not least" - tłuszcze, są niezbędne w naszej diecie, w tym niezbędne mitochondriom jako źródło energii. 

Wbrew pozorom ta wskazówka może okazać się kluczowa w sytuacji kiedy cierpisz na niedobór energii. Większość nas nie zwraca uwagi na to, że pozornie "mało męczące" czynności wiążą się również ze zużyciem energii. Przykładem może być oglądanie telewizji, czy przeglądanie mediów społecznościowych. A także rozmowa telefoniczna z narzekającym znajomym. Zamiast zużywania energii na takie czynności wykorzysta ją raczej na spacer lub hobby, które sprawia ci przyjemność. 

Literatura:

• Perrin R et al. Into the looking glass: Post-viral syndrome post COVID-19 [published online ahead of print, 2020 Jun 27]. Med Hypotheses. 2020;144:110055. doi:10.1016/j.mehy.2020.110055
• Pizzorno J. Mitochondria-Fundamental to Life and Health. Integr Med (Encinitas). 2014;13(2):8-15
• Saleh, J et al. (2020) Mitochondria and Microbiota dysfunction in COVID-19 pathogenesis Mitochondrion. 2020; 54:1-7 doi: 10.1016/j.mito.2020.06.008
• Singh, K et al. Decoding SARS-CoV-2 hijacking of host mitochondria in COVID-19 pathogenesis. Cell physiology. 2020;319(2) C258-C267 doi: 10.1152/ajpcell.00224.2020